Kerk en Politieke Corruptie
Hindoeïsme/India:
Hindoeïsme is geen godsdienst in traditionele zin, maar meer een complexe traditie van religieuze gebruiken en gewoontes die voor onze jaartelling ontstaan is in India en daar nog steeds dominant is. Deze religie is sterk verankerd in de Indiase maatschappij. Door de huidige president Narendra Modi wordt deze dominantie, politiek uitgebuit. Zijn charismatische uitstraling en directe vorm van leiderschap combineert hij met een etnisch-nationalistische boodschap. Democratische waarden komen steeds meer onder vuur te liggen. Aangezien het hindoeïsme een religie is zonder gezagsstructuren of organisatie, is het weerloos tegen het misbruik dat Modi daarvan maakt. Dit pleit het hindoeïsme echter niet (geheel) vrij van morele verantwoordelijkheid voor de grote inkomensongelijkheid in India. De corruptie in India (TI-score: 62) is volgens bijgaande analyse wel weer te herleiden naar de op het hindoeïsme terug te voeren kastensysteem (Varna). Dit in de status quo van de Indiase maatschappij ingebedde systeem, blijkt ondanks regulering moeilijk te doorbreken.
Orthodox Russische Kerk/Rusland
Rusland, het wat oppervlakte betreft grootste land ter wereld, is met 145 miljoen inwoners ook een van de meer corrupte landen (TI-corruptiescore: 78). Poetin gebruikt de Russische Orthodoxe Kerk (ROK) als uitbater van zijn idee dat de Russische Wereld (‘Russkiy Mir’) na het ineenstorten van de Sovjet-Unie bedreigd wordt door liberalisme en moreel relativisme uit het westen. Dit heeft zowel Poetin als de ROK geen windeieren gelegd. Hij is sinds 2000 aan de macht en heeft Rusland in een ijzeren politieke en financiële greep. Poetin, die zijn gehele werkzame leven ambtenaar is geweest, heeft inmiddels een geschat vermogen van $200 miljard! Na de val van de muur was het belang van het orthodoxe geloof in het persoonlijke leven van de Russen relatief laag (31,5%), inmiddels is dat onder Poetin, bijna 50%. Zo versterkt de onvoorwaardelijke steun voor Poetins oorlog en autocratische greep op het land, ook de positie van de ROK, daarmee tegelijkertijd alle ethische en morele waarden aan de laars lappend.
Diyanet/Turkije
Turkije, een land met zo’n 87 miljoen inwoners, waarvan een kleine 90% aangeeft groot belang aan religie te hechten in het dagelijks leven, gaat ook gebukt onder een hoge mate van corruptie (TI-corruptiescore: 66). Onder het presidentschap van Recep Tayyip Erdogan, heeft de conservatieve islam steeds meer grond onder de voeten gekregen. Hoofddoekjes, vroeger verboden in Turkije, zijn terug in het straatbeeld, in overheidsgebouwen en in het onderwijs; leden en leiders van behoudende stromingen van de islam worden vervolgd en uit openbare ambten gezet en in het onderwijs is een verdergaande islamisering gaande. Het Diyanet, het presidium voor Godsdienstzaken, heeft in staatszaken een steeds grotere vinger in de pap, en krijgt dankzij een verviervoudiging van haar budget van de AKP (Erdogan’s partij), volop gelegenheid haar invloed te vergroten en tegenstanders uit te schakelen.
Rooms Katholieke Kerk / Polen en Hongarije
Polen is een land met 38 miljoen inwoners, waar 72% van de inwoners zich katholiek beschouwt (in 2011 was dat nog 87%!). Het belang dat Polen in hun dagelijks leven hechten aan het geloof is de afgelopen 30 jaar met bijna 10% gedaald.
Hongarije is (inmiddels) veel meer seculier. Van de bijna 10 miljoen inwoners identificeert zich slechts 44% (1992: 93%) met een kerk, en 27% (dat was in 1992 nog 68%) zich met het katholieke geloof.
In een artikel van Joanna Kulska (The Sacralization of Politics? A Case Study of Hungary and Poland) laat ze goed zien hoe de Rooms-Katholieke Kerk (RK Kerk) in Polen en Hongarije wordt ingezet voor de politieke agenda van de leiders. In Polen bouwt Jarosław Kaczyński voort op een lange historische verwevenheid van katholicisme en nationale identiteit. De RK Kerk werd tijdens de achtereenvolgende opdelingen van Polen in de loop van de geschiedenis, de Tweede Wereldoorlog en het communisme een symbool van nationale overleving. Hierdoor kan de partij PiS zich beroepen op een reeds bestaande religieus-nationale traditie. De kerk is er een actieve politieke speler, vaak bereid om de regeringsagenda te legitimeren, hoewel soms ook kritische geluiden uit de bisschoppenconferentie klinken wanneer de politiek te nadrukkelijk religieuze symbolen inzet voor hun agenda.
In Hongarije daarentegen ontbreekt die sterke historische koppeling. Viktor Orbán heeft katholieke symboliek grotendeels 'heruitgevonden' en omgevormd tot staatsideologie. Hoewel de Hongaarse samenleving sterk geseculariseerd is, gebruikt hij christelijke retoriek om nationale eenheid te smeden en zich af te zetten tegen liberale, Europese waarden. De RK Kerk en andere kerken zijn er grotendeels volgzame ondersteuners van de regering, eerder passieve medespelers dan autonome instituties.
Zo wordt in beide landen de kerk en de religie ingezet als instrument voor de politieke macht: in Polen door historische continuïteit, in Hongarije door top-down heruitvinding. In beide gevallen heeft de kerk veel te winnen bij het beroep op de christelijke identiteit van beide naties en het belang daarvan voor de authenticiteit en de onafhankelijkheid van het land.
Christelijk Rechts / Verenigde Staten van Amerika
In de Verenigde Staten (245 miljoen inwoners, waarvan meer dan 605 miljoen aangeeft religie belangrijk te vinden in hun dagelijkse leven) bestaat een krachtige wisselwerking tussen de MAGA-beweging en Christelijk Rechts. Ongeveer 30% van de christenen in de Verenigde Staten rekenen zich tot deze vleugel. Christelijk Rechts biedt een religieuze en culturele basis voor MAGA, terwijl MAGA een krachtig politiek voertuig biedt voor het bevorderen van de agenda van Christelijk Rechts. Christelijke nationalistische groepen binnen de christelijke rechtervleugel promoten een visie van Amerika als een christelijke natie onder God, wat aansluit bij MAGA's nationalistische retoriek en beleidsdoelen. Beide bewegingen delen waarden zoals het verdedigen van een vermeend christelijk erfgoed en het bevorderen van beleid dat overeenkomt met christelijke leerstellingen. De alliantie biedt toegang tot politieke macht voor christelijke organisaties en enthousiaste steun voor het MAGA-platform.
De structuur en aard van de betrokken kerken binnen Christelijk Rechts maken het mogelijk zich te onttrekken aan het centrale gezag van die kerken. Dit komt doordat veel van deze kerken en religieuze instellingen een hoge mate van autonomie en zelfbestuur hebben. Ze opereren vaak onafhankelijk van een centraal kerkelijk gezag en hebben hun eigen interne structuren en leiderschap. De beweging maakt gebruik van (lokale) kerken, religieuze scholen en conservatieve media om informatie te verspreiden en steun te mobiliseren. Dit betekent dat kerken en andere religieuze instellingen een cruciale rol spelen in het bevorderen van de agenda van Christelijk Rechts en het versterken van hun invloed op het openbare beleid.