De democratie is gelukkig door daadkrachtig en alert optreden van de verenigde oppositie gered. Het land is behoed voor een enorme politieke dwaling nu minister Ard van der Steur, gedwongen door gedegen feitenonderzoek en overweldigend nieuw bewijs van een volkomen te goeder trouw en integer opererende journalist, na een goed gesprek in de Tweede Kamer zich gedwongen voelde de eer aan zichzelf te houden.
Laat ik vooropstellen dat Van der Steur veel te verwijten valt. Hij heeft zich als Kamerlid een rol aangemeten die niet past bij de scheiding van de macht in ons politieke bestel. Daarover heeft hij bij diverse gelegenheden verantwoording afgelegd en is andermaal met hakken over de sloot doorgegaan naar de volgende ronde. Dat verdient geen schoonheidsprijs, maar feit is dat daar wel een politiek oordeel over geveld is. Als je deze minister voor gedragingen als Kamerlid dan alsnog naar huis wil sturen, dan moeten er ook wel heel harde feiten naar boven komen die bovendien haaks staan op het eerder gepresenteerde beeld. De vraag is of daar in dit geval sprake van was.
Bas Haan
De Teeven-affaire lijkt zo langzamerhand het 'raison d'être' van Bas Haan te worden. Alles lijkt in het teken te staan van zijn werkelijkheid rond deze affaire. In mijn eerdere artikel 'De Teeven-deal, een losse flodder met fatale afloop' geef ik aan dat er een heleboel is af te dingen op de wijze waarop 'feiten' in deze zaak zijn geïnterpreteerd. Als deze uit een bepaalde context worden gelicht en in isolement worden gepresenteerd, dan kunnen 'alternative truths' ontstaan. Het verhaal van Bas Haan is een monument van 'alternative truths'. Het stuk waar Van der Steur uiteindelijk op gevallen is, is een concept Kamerbrief van minister Opstelten waar hij, Van der Steur, zich -nogmaals misplaatst- tegenaan heeft bemoeid. Deze brief is geredigeerd op 9 maart 2015, de dag dat minister Opstelten en staatssecretaris Teeven aftraden, de dag nadat het ministerie eindelijk het beruchte bonnetje gevonden had. Niet echt zo'n dag dat ieder detail en elke handeling door 20 ogen beoordeeld wordt. Het recente Kamerdebat over deze kwestie richtte zich met name op navolgende passage in de brief die Van der Steur op die bewuste 9 mei van aantekeningen voorzag:
Uit: Tweede Kamer, 45e vergadering, donderdag 26 januari 2017| Tweede Kamer der Staten-Generaal
Uit de opmerking van Van der Steur zou onomstotelijk moeten blijken dat hij geadviseerd zou hebben dat deze passage uit de Kamerbrief geschrapt zou moeten worden. Het woord kwetsbaar zou gelezen moeten worden als een advies de passage te schrappen. Het is feitelijk juist dat de passage geschrapt is. Een ander feit is dat Teeven, in het kielzog van Opstelten, die dag is opgestapt. Zeker in de context van hetgeen erna staat kan de opmerking van Van der Steur ook heel anders uitgelegd worden: Had Teeven niet eerder naar buiten moeten komen met zijn herinnering dat Cees H. rond de 4,8 miljoen gulden terugkreeg van zijn in beslag genomen geld? Moeten hier geen gevolgen aan verbonden worden? Kwetsbaar dus!
In de ogen van Bas Haan moet dat zo niet begrepen worden. Hij interpreteert de opmerking van Van der Steur als een -in zijn optiek geslaagde- poging om te verbloemen dat Teeven wel degelijk zeker wist dat er rond de 4,8 miljoen gulden aan Cees H. was overgemaakt in plaats van eerder genoemde lagere bedragen. Zijn interpretatie wordt door hem niet als mening gepresenteerd, nee het is een feit. Van der Steur wilde verbloemen dat Teeven wel degelijk wist om welk bedrag het ging. Van der Steur liegt dus. Welke harde bewijzen Haan aan zijn stelling ten grondslag legt, anders dan dat hij een mening als feit presenteert, blijft onduidelijk. Deze stijl is geheel in lijn met veel van zijn onthullingen in deze zaak. Voorbeelden hiervan zijn (beknopt):
"Teeven liet misdaadfortuin witwassen" (Nieuwsuur 11 maart 2014) en "geheime deal … (waarin) .. Teeven 5 miljoen gulden zwart geld (liet) witwassen door de Belastingdienst buiten te sluiten" (Nieuwsuur 4 april 2014).
Op basis van aannames en insinuaties wordt gesuggereerd dat Teeven 14 jaar daarvoor zeer ernstige ambtsmisdrijven zou hebben begaan. In mijn eerdergenoemde artikel over de Teeven-deal laat ik zien dat daar ook een geheel andere visie op mogelijk is en dat de voornaamste, zo niet enige, reden waarom de 'Teeven-deal' mediageniek was te maken had met het feit dat de persoon die toen de hoofdrolspeler was in een zaak die meer dan 14 jaar geleden speelde, inmiddels staatssecretaris was.
Bas Haan is nog lang niet klaar met zijn kruistocht. Zijn laatste bewering is dat Rutte liegt (BNR 27 januari 2017):
"Dat Rutte niets wist van de conceptantwoorden van Van der Steur is volgens Haan een regelrechte leugen. ‘Hij liegt hier zeker. Het staat klip en klaar vast hoe Rutte, Teeven en Opstelten de boel belazerd hebben. Rutte zegt dat hij die brief niet heeft gelezen, maar 5 ambtenaren van hem hebben die brief wel besproken. Als hij het niet gelezen heeft moet hij zijn hele ambtelijke apparaat ontslaan, want dan doen ze niet wat ze moeten doen. Die 5 ambtenaren hebben het gelezen, daarmee de premier ook’, stelt Haan."
Ook hier lijkt de Haans wens de vader van de gedachte. Het gaat ongeveer zo: 'Ik kan het niet bewijzen, maar anderen hebben het gelezen dus daarmee de premier ook. Dus liegt hij'. Zou het gewicht van Van der Steur als Kamerlid zodanig geweest zijn, dat Rutte zich iedere keer afvraagt 'en wat had Van der Steur hierover te melden?' als zijn ambtenaren aan zijn tafel staan? Het probleem met Haan is dat hij zijn eigen interpretaties als waarheid percipieert en deze als zodanig uitdraagt. Er is geen spoor van twijfel waarneembaar. Dat is gevaarlijk en niet integer. De democratie is gebaat bij een onafhankelijke en vrije pers. Dit vergt zelfbeheersing en terughoudendheid als het 'harde' bewijs ontbreekt. Waar dit ontbreekt en complotten verondersteld worden, is de democratie in gevaar. Presenteer een interpretatie voor wat het is: een interpretatie. Verlaag je niet tot het niveau dat je veronderstelt bij hen die je tegen het licht houdt. Politici op basis van een interpretatie voor leugenaar uitmaken is bewuste karaktermoord en in onze mediacratie koren op de molen van hen die hun heil zoeken in complotdenken en het omlaag halen van ons democratisch systeem. Meer dan ooit zijn we gebaat bij eerlijke journalistiek die bij de feiten blijft en feiten als feiten benoemt en twijfel als twijfel.
Tweede Kamer
Het blijft me verbazen hoe makkelijk de Tweede Kamer zich vervolgens voor het karretje laat spannen van Bas Haan. Kritiekloos wordt meegelift op de hapklare brokken die naar binnen worden geschoven. De politieke dynamiek brengt dan misschien wel mee dat opportunisme hoogtij viert en nuance op dit soort momenten geen punten scoort, maar zó schaamteloos de aanval afmaken die een journalist voorgekookt heeft, gaat ver.
In het debat met minister Van der Steur zijn harde woorden gevallen. Opvallend is dat de betrokken politici tamelijk gemakkelijk en zonder inhoudelijk erg concreet te zijn in het Kamerdebat woorden als 'liegen', 'loog', 'gelogen' en 'verdoezelen' gebruiken. Roemer (SP) doet dat vijf keer, Ouwehand (PvdD) drie keer, Bontes (Bontes) en Van der Staaij (SGP) twee keer, en door Wilders (PVV) en Van Haersma Buma (CDA) ieder een keer. Met veel misbaar en zonder enige reflectie op de voorliggende problematiek, verschuilen zij zich achter anderen (Oosting, Haan, media) en betonen ze zich niet in staat zelfstandig een eigen visie op de zaak te ontwikkelen.
Deze poging de VVD in de aanloop naar de verkiezingen te beschadigen en de bovenhand te verkrijgen in de stoelendans met Tweede Kamerzetels als inzet, is zo doorzichtig en zo weinig subtiel dat je je kan afvragen of hier echt over is nagedacht. Uit onderstaande grafiek blijkt dat de afgelopen vier jaar het vertrouwen in politieke partijen niet tot nauwelijks gestegen is en mogelijk zelfs gedaald is. Interessant is dat het parlement en de regering er juist wel in geslaagd zijn vertrouwen te winnen (bron: Eurobarometer).
Eurobarometer 77 t/m 83, Europese Commissie
Individuele politieke partijen schieten zich in de voet door te roepen dat de regering of individuele bewindspersonen onbetrouwbaar zijn. Je wordt zelf echt niet betrouwbaarder door een ander te verwijten dit niet te zijn. Kritiek hebben moet, het is essentieel voor het vertrouwen in de rechtsstaat. Maar juist omdat dit zo fundamenteel is voor het wezen daarvan, moet hiermee ook uiterst zorgvuldig mee omgegaan worden.
Hoe harder je als politicus roept dat 'anderen' (het kabinet, bewindslieden en regeringspartijen) het vertrouwen in de politiek beschamen, hoe meer je het vertrouwen zelf aantast. De Verenigde Staten hebben aan deze opstelling hun 45ste president te danken.
Politieke winst- en verliesrekening
Politiek is een vreemd spel met vreemde spelregels. Als de VVD onder de duiven schiet van de PVV, en de hele oppositie spreekt daar schande van, dan heeft de VVD daar baat bij. Als je op iedere tweet van Wilders reageert, kan je hem geen groter plezier doen. Reageren is vooral ketelmuziek voor de eigen achterban, maar stemmen levert het niet op, het is slechts een bevestiging voor de aanhang van de 'aangevallen' partij, dat hun leider 'beet' had.
Bij grote debatten is het niet heel anders. Met veel bombarie en misbaar maakt de oppositie korte metten met de regeringspartij of bewindspersoon die op dat moment onder vuur ligt. Onderstaand overzicht laat zien hoe weinig dat oplevert. Geen van de grote kabinet of bewindspersoon bedreigende debatten heeft de oppositie iets opgeleverd of heeft de onder vuur liggende regeringspartij enige blijvende schade berokkend. Er is er maar één partij geweest die er wel garen bij gesponnen heeft: de PVV.
Overzicht peilingen 14 september 2012 t/m 17 januari 2017, Peilingwijzer
Het is bijna niet voor te stellen dat niemand dit lijkt te begrijpen op het Binnenhof. Het Lemming-achtige achter de waan van de dag aanlopen is een van de oorzaken dat het met de politiek niet echt goed gaat in Nederland, Europa en de wereld. Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in. Mag het niveau een beetje omhoog daar in Den Haag, of blijft iedereen daar gewoon in zijn eigen bubbel hangen? Ik hoop hartgrondig van niet, want het land begint echt behoefte te krijgen aan politici die schijn en wezen uit elkaar weten te houden, in constructieve verbanden verantwoordelijkheid durven te nemen en met verstand van zaken hun controlerende taak uitoefenen zonder kritiekloos de loopbriefjes van de media uit te voeren.
Wég met de Haagse bubbels!!