Na een publicatie op 14 september in de Sunday Times (een ware luis in de pels van de FIFA, zeker na de door Engeland “verloren” toewijzing in 2010 van het WK 2018), zagen de leden van het machtige Executive Committee van de FIFA, na ingrijpen van haar ethische commissie een cadeautje van de Zwiserse horlogemaker Hublot aan hun neus voorbijgaan (2 horloges met een gezamenlijke waarde van $84.000 per lid). Dit kwam aan het licht omdat 3 leden van de Executive Committee (afkomstig uit de VS, Australië en Jordanië) het fatsoen hadden een soortgelijke gift eerder dit jaar van een andere horlogemaker (straatwaarde $25.000) te retourneren, omdat acceptatie daarvan in strijd zou zijn met de Ethische Code van de FIFA. De andere leden (waaronder Blatter) zagen hier, ondanks duidelijke afspraken hierover, geen probleem in. Het Belgische lid van het Executive Comittee, Michel D’Hooge bevestigde het horloge te hebben ontvangen, er aan toevoegend dat hij dacht (!) dat hij het aan een familielid had gegeven, want “je kan immers geen 25 (!) horloges dragen”. Het werpt een boeiend licht op de mores en gebruiken in de top van de FIFA. Het doet de vraag rijzen hoe de FIFA anno 2014 functioneert en hoe het mogelijk is dat fatsoen en gevoel voor verhoudingen aan deze organisatie voorbij lijken te zijn gegaan. Wat er verder ook van zij, het zou mij niet verbazen dat het aannemen van het horloge door het Noord-Ierse lid van de Executive Committee Jim Boyce, onder het bereik van de UK Bribery Act 2010 valt en dat hij derhalve mogelijk naar het recht van het Verenigd Koninkrijk (VK) strafbaar is. Tevens biedt deze wet aan justitie in het VK verregaande bevoegdheden om organisaties te onderzoeken en te vervolgen, die te weinig doen aan het voorkomen van omkoping en corruptie. FIFA lijkt me een mooie casus!
Corruptie bloeit in omgevingen waarin leiderschap niet regelmatig wordt “ververst” en er te weinig tegenspraak georganiseerd wordt. De FIFA lijkt hierop geen uitzondering te zijn. Een excessief gebrek aan “governance” lijkt hieraan debet te zijn.
In de eerste plaats kent de organisatie een aantal hoog bejaarde mannen in de top. Het feit dat het mogelijk is op je 81ste nog lid te worden van de Executive Committee spreekt boekdelen. Het aantal termijnen of jaren dat leden een ambt kunnen bekleden is niet meer van deze tijd. Blatter zelf illustreert dit bij uitstek nu hij heeft aangekondigd heeft zich verkiesbaar te stellen voor een vijfde termijn van weer vier jaar (hij is dan 79). Er is kennelijk een groot gebrek aan vertrouwen in jongere mensen binnen de FIFA. Of zou het pluche en de daarmee samenhangende “voordelen” te aantrekkelijk zijn?
Daarnaast valt op dat er binnen de belangrijke commissies van de FIFA nogal wat mensen uit landen vertegenwoordigd zijn die voetballend weinig voorstellen. In het oog springende voorbeelden zijn: Cayman Islands (1,300 geregistreerde spelers, vertegenwoordigd met 2 leden), Guam (2.700 spelers, 2 leden), Papua New Guinea (68.800 spelers, 2 leden). Je vraagt je af waarin vertegenwoordigers uit deze landen excelleren nu ze met twee plekken in de top van FIFA vertegenwoordigd zijn. Nederland, voor de goed orde, met een kleine 1.150.000 geregistreerde spelers, is hier in het geheel niet in vertegenwoordigd.
Om enigszins een beeld te krijgen in de verhoudingen in de top van de FIFA heb ik een infographic in elkaar geknutseld waaruit inzichtelijk moet worden welke landen op welk niveau vertegenwoordigd zijn. Ik heb daarbij, afhankelijk van de zwaarte van de vervulde rollen per land, een “invloedsfactor” bepaald opdat men zich een beeld kan vormen van de relatieve invloed van dat land binnen de top van de FIFA. Tevens is inzichtelijk gemaakt hoeveel geregistreerde voetballers er in het betreffende land actief zijn.
Bron: Aantekeningen in de marge op basis van data FIFA
Wat zegt dit alles? Hoewel erkend moet worden dat de FIFA een organisatie is met een wereldwijde impact en dekking en daarmee ook kleinere landen actief dienen te participeren in het bestuur, is het bizar te constateren dat 62% van de belangrijke posten in de FIFA bezet worden door mensen uit landen met minder dan 300.000 geregistreerde spelers. Slechts 25% van de posten wordt bezet door mensen uit “echte” voetballanden, i.c. landen met meer dan 650.000 geregistreerde voetballers. Als we alle geregistreerde spelers in de landen waarvan mensen een hoge post vervullen binnen de FIFA bij elkaar optellen, blijkt dat de groep die 62% van die posten vervult, slechts 7% van de spelers vertegenwoordigt. De groep van grote landen, die slechts 25% van de posten bekleedt vertegenwoordigt daarentegen bijna 83% van de spelers. Dit roept vragen op, met name omdat de grotere landen door participatie aan de belangrijke FIFA toernooien aan de basis staan van het heilig verklaarde financiële succes van de FIFA. Het vermoeden rijst, dat hier een bewuste keuze achter schuil gaat. Zijn mensen uit landen die een geoliede en ingebedde organisatie achter zich weten wellicht te kritisch en meer in contact met hun achterban?
Ook is het makkelijk je te verbazen over het feit dat functies toebedeeld worden aan mensen die daar op het eerste gezicht totaal geen affiniteit mee of achtergrond in lijken te hebben. Wat te denken van bijvoorbeeld de tweede man binnen het Executive Committee, Senior Vice President Issa Hayatou (Kameroen), voorzitter van het belangrijke Finance Committee, die van huis uit sportleraar is? Over welke kwaliteiten wordt hij geacht te beschikken nu hij in staat geacht wordt tegengas te kunnen (willen?) geven aan Dr. Markus Kattner, de persoon die binnen het Secretariaat Generaal (de uitvoeringsorganisatie van de FIFA) sinds 2003 verantwoordelijk is voor “Finance & Administration”?
Een andere vraag die bij mij opkomt is waarom we nog steeds niet weten wat Blatter (laatste berichten spreken over $2 mio) en zijn “board” verdienen, zeker gegeven het feit dat FIFA pretendeert zich bij haar verslaglegging te conformeren aan IFRS (International Financial Reporting Standards)?
In de door de Wereldbank ontwikkelde World Governance Index wordt landen een spiegel voorgehouden op het vlak van rechtsorde, politieke stabiliteit, kwaliteit van het wetgevend proces, etc. Zo wordt ook onderzocht hoe landen scoren op het vlak van corruptie. Landen zijn geen mensen en terughoudendheid is dus op zijn plaats. Wel geldt dat vertegenwoordigers van landen in belangrijke vertegenwoordigende lichamen, veelal onderdeel zijn van het “establishment” van die landen en daar dus niet helemaal los van gezien kunnen worden. Aardig is het om te zien hoe de diverse door mij beoordeelde commissies scoren als een relatie wordt gelegd met de Wereldbank “Control of Corruption index”. Mag de score dan 50 zijn (het gemiddelde van de maximale score in de index van 100 (niet corrupt) en de laagste score van 0 (tot op het bot corrupt)) of moet dit echt significant hoger? Landen als Soedan, Zimbabwe en Noord Korea bungelen onderaan deze lijst, en landen in Noord-West Europa, Noord-Amerika alsmede landen als Australia en Nieuw Zeeland scoren juist weer erg hoog. Waar moet je dan op uit komen en dient de FIFA dit aspect mee te wegen bij de samenstelling van haar vertegenwoordigende lichamen? Ik meen van wel. FIFA stelt zich immers tot doel, zegt ze, de kwaliteit van de transparantie en integriteit omhoog te brengen en een organisatie te bouwen welke zowel in schijn als in wezen de toets van de kritiek moeiteloos aan kan en weerstaan. Een beetje corrupt kan namelijk niet. In termen van “koopbaarheid” is het accepteren van een horloge van $25.000 namelijk net zo fout als dat van een Aston Martin van boven de $250.000. In dat licht beschouwd vind ik de scores tegenvallen. Stel voor dat van iedere 3 mensen die in een commissie vertegenwoordigd zijn, er één komt uit een land met een score van 100 (zeg Denemarken) en twee uit landen met een score van 45 (bijvoorbeeld China) respectivelijk 35 (zeg Guatemala), dan is het gemiddelde van hun score 60. Bij het stemmen verliest Denemarken het echter wel van China en Guatemala. De score van de door mij onderzochte commissies blijkt uit onderstaande grafiek. Het oordeel is aan u, lezer, of dit goed genoeg en wenselijk is:
Bron: Aantekeningen in de marge op basis van data FIFA en Wereldbank
Het is wat mij betref duidelijk dat de FIFA nu echt stappen moet gaan zetten om haar imago drastisch te verbeteren. Haar structuur en samenstelling is niet meer van deze tijd en zal zich tekens opnieuw tegen haar keren. Gelet op de financiële belangen die op het spel staan maar vooral ook gelet op het aanzien van de sport, wordt het hoog tijd voor een frisse wind en veranderingen in FIFA’s governance. Enkele voor de hand liggende en zeker niet originele gedachten op dit punt zijn dat:
- er leeftijdsgrenzen moeten komen voor leden van vertegenwoordigende organen (na 72 jaar niet meer herbenoembaar);
- de zittingsduur in tijd of in termijnen óf beperkt moet worden op 8 jaar óf twee termijnen (tenzij met een gekwalificeerde meerderheid van 75% een extra periode van 4 jaar of één termijn wordt toegestaan);
- kandidaten niet toegelaten worden tenzij er een openbaar rapport van de ethische commissie ligt wat aangeeft dat de betreffende kandidaat financieel en anderszins van onbesproken gedrag is;
- beloningen van de topbestuurders en commissie voorzitters openbaar gemaakt worden zoals het een moderne organisatie betaamd;
- de reglementen van de onderliggende confederaties (UEFA, CSF, CONCAF etc) met bovenstaande in overeenstemming worden gebracht
Het is interessant te zien hoe lang het gaat duren voordat governance binnen de FIFA serieus genomen wordt en men eindelijk eens tot een fatsoenlijke en transparante structuur komt. In dat verband zal het spannend zijn te zien hoe men met de uitkomsten omgaat van het onderzoek naar de toewijzing van de WK’s 2018 en 2022. Hierover meer in het tweede deel van dit tweeluik over de FIFA.